หนังสือ หนังสือแสดงกิจจานุกิจ

ในบรรดาหนังสือที่ “โครงการวิจัยเพื่อคัดเลือกและแนะนำหนังสือดีในรอบศตวรรษ” ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ในช่วงปี พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๔๑ คัดเลือกให้เป็น ๑ ใน ๑๐๐ ของหนังสือดีที่คนไทยควรอ่านนั้น หนังสือ “แสดงกิจจานุกิจ” ซึ่งเขียนโดยเจ้าพระยาทิพากรวงษ์มหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค) นับเป็นหนังสือที่มีอายุเก่าแก่ที่สุด ในจำนวนหนังสือทั้ง ๑๐๐ เรื่องที่ถูกคัดเลือกมา

เจ้าพระยาทิพากรวงษ์ (ขำ บุนนาค) ได้เรียบเรียงหนังสือเล่มหนึ่งซึ่งให้ชื่อว่า “หนังสือแสดงกิจจานุกิจ” โดยท่านได้เลือกสรรเอาแต่สิ่งซึ่งในสมัยนั้นยังไม่เป็นที่ทราบกันทั่วๆไป เช่น ทางวิทยาศาสตร์ ทางภูมิศาสตร์ และทางศาสนาเปรียบเทียบ และโดยเหตุที่สมัยนั้น (ในรัชกาลที่ ๔) พวกนักสอนศาสนาต่างประเทศก็เริ่มแสดงความหักหาญโจมตีพระพทุธศาสนาว่าเป็นศาสนาล้าหลัง เหมาะสำหรับชนชาติที่ด้อยพัฒนาเท่านั้น ท่านพระยาผู้นี้จึงได้รวบรวมสิ่งที่เป็นแก่นของพระพุทธศาสนา และเหตุผลมาหักล้างข้อกล่าวหา คารมที่ท่านโต้ตอบทำให้หมอสอนศาสนาเหล่านั้นไม่ว่าชาวเยอรมันหรือชาวอเมริกาต้องจำนนต่อคำชี้แจง